Bireysel yaşam tarihçemiz içerisinde, hepimizin hayatına en az bir hemşire dokunmuştur. Doğumumuzda, ilk aşımızda, ameliyat olduğumuzda veya Covid-19 salgınında yoğun bakımda yatarken…

Hemşireliğin tarihçesi ise, dünya üzerindeki ilk insanın başka birinin bakımına muhtaç olduğu ilk anda başlamıştır ve yaşam devam ettiği sürece de sürecektir. Tarihin akışı içerisinde savaşlar, doğal afetler, salgınlar veya ölümcül hastalıklar gibi insan yaşamına ağır hasarlar veren zorluklar var olmuştur. Zorluklar, kendi içinden liderleri doğurur. Bu yazımda bir savaş içerisinden bir mesleğin, modern hemşireliğin nasıl doğduğunu anlatacağım.

Kırım Savaşı, 1853-1856 yılları arasında Osmanlı-Rusya arasında başlayan ve İngiltere ve Fransa gibi Avrupalı devletlerin de dahil olduğu önemli bir savaştır. Savaşın tarafları açısından bakıldığında oldukça yıkıma neden olan bu savaş, toplum sağlığı açısından olumlu kazanımlarla sonuçlanmıştır. Bu kazanımlardan en önemlisi Florence Nightingale ve çalışmalarıdır. Florence Nightingale, sosyal reformcu, istatistikçi ve bir hemşiredir. İngiltere’nin asil ailelerinden birine üye olan Nightingale, çok iyi eğitim almış, matematik, istatistik ve hasta bakımı alanlarına duyduğu özel ilgi ile kendini çok yönlü olarak yetiştirmiştir. Kırım savaşı sırasında yaralanan İngiliz askerlerinde kayıpların çok olması üzerine harekete geçmiş ve aldığı özel izin ile savaş alanında yararlı hastalara bakmak üzere bir hemşire grubu oluşturarak eğitimlerini bizzat üstlenmiştir. Peki, Nightingale’in tarihin akışını değiştiren faaliyetleri nelerdir?

• Öncelikle Florence Nightingale hastalıkların iyileşmesinde en önemli etkenin sağlıklı bir çevre olduğunu benimsemiş ve yaralı askerlerin tedavi, bakım hizmeti alacakları alanın iyi aydınlatılmış, temiz ve iyi havalandırılmış mekanlar olması için hastanenin fizik yapısında köklü değişiklikler yapmıştır. Yaptığı bu düzenlemeler günümüz modern hastane mimarisi çalışmalarının temelini oluşturmaktadır.
• Yaralı askerlerin ateşli hastalıklar nedeniyle kaybedildiğini fark etmiş ve nedenini araştırdığında askerlerin kendisinden önce tedavi alan yaralının boşalttığı kirli yatağa yatırıldığını ve bunun mikroorganizmaların üremesi ve ateşli hastalıklar için zemin oluşturduğunu belirlemiş, hastanenin her katına temiz sıcak su ulaşmasını sağlayacak boruların döşenmesi ve yatak takımlarının her hastadan sonra temizleriyle değiştirilmesini sağlayarak hijyen çalışmalarını başlatmıştır. Bu çalışmaları ise günümüz hastane enfeksiyon kontrol programlarının temelini oluşturmaktadır.
• Kendisi sadece fiilen icraatta bulunmamış, yaptığı her çalışmanın kaydını, hasta verilerini kaydetmiş ve yapılan girişimler sonucunda elde edilen iyileşmenin istatistiksel sonuçlarını Sağlık Bakanlığı’na raporlamıştır. Bu raporları ise günümüz biyoistatistik ve epidemiyoloji çalışmaları ile kanıta dayalı hemşireliğin temellerini oluşturmaktadır.
• Florence Nightingale hemşireliğin salt usta çırak ilişkisiyle öğrenilecek bir meslek olmadığını göstererek savaş sonrasında İngiltere’nin ilk hemşirelik okulunu kurmuş ve hasta bakım çevresiyle ilgili bulgularını yayımlayarak hemşirelikte teori geliştirme çalışmalarını başlatmış ve hemşireliğin bilimsel temellerini atmıştır. Yazmış olduğu Hemşireliğe Dair Notlar (Notes on Nursing) kitabı halen dünyanın her köşesinde hemşirelerin kütüphanelerinde yer almaktadır.

Bir hemşire sağlık bakım hizmeti sunarken her gün birçok hayat dokunur. Florence Nightingale bir ömür içerisinde, çok fazla hayata dokunacak ve geleceğe ışık tutacak önemli çalışmaların temelini atarak tarihin akışını değiştirmiştir.